Ανάβατος

Ο Ανάβατος είναι ένας ιστορικός οικισμός μοναδικής ομορφιάς κυρίως λόγω της πολεοδομικής συγκρότησης και της αρχιτεκτονικής του, οι οποίες προσαρμόζονται τέλεια στο υποβλητικό περιβάλλον τους.

Κτισμένος επάνω σε κωνικό βράχο στο κέντρο της Χίου, ο οικισμός διαμορφώθηκε προοδευτικά. Ιδρύθηκε πιθανόν κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο (11ο αιώνα) και η πολεοδομική ανάπτυξή του κορυφώθηκε τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας. Με βάση τα νομίσματα που βρέθηκαν κατά τις πρόσφατες ανασκαφές, η αρχική εγκατάσταση στον Ανάβατο προσδιορίζεται στην πρωτοβυζαντινή περίοδο.

Ο Ανάβατος συγκροτείται από τρία τμήματα με διαφορετικά πολεοδομικά και αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά: την Ακρόπολη (Κάστρο) στη νότια κορυφή του βράχου, το εκτός των τειχών Μεσοχώρι ή παλιό χωριό που απλώνεται στην ανατολική πλαγιά του και το Νέο Χωριό στο χαμηλότερο και βορειότερο τμήμα του.

Η χιώτικη… Ακρόπολη

Η ερειπωμένη Ακρόπολη είναι το αρχαιότερο και σημαντικότερο τμήμα του οικισμού. Καταστράφηκε κατά τη μεγάλη σφαγή του 1822, όταν αλώθηκε και πυρπολήθηκε από τα οθωμανικά στρατεύματα. Αυτό το εντός των τειχών τμήμα καλύπτει έκταση περίπου 4 στρεμμάτων. Τα κτίρια που ξεχωρίζουν σήμερα, λόγω της αναστήλωσής τους, είναι η δίκλιτη βασιλική του Ταξιάρχη και το λεγόμενο Τριώροφο, το οποίο είχε λιοτρίβι στο ισόγειο, δεξαμενή και σχολείο στον όροφο και στην κορυφή το ναό της Παναγιάς των Εισοδίων.

Το Μεσοχώρι με τον ασβεστόλιθο και την άμμο

Το δεύτερο τμήμα του οικισμού είναι το εκτός των τειχών  Μεσοχώρι ή παλιό χωριό,  το οποίο άρχισε να αναπτύσσεται περί το τέλος της Γενουατοκρατίας (1346-1566), ήκμασε κατά τον 18ο αιώνα, δέχθηκε μεγάλο πλήγμα το 1822 και εγκαταλείφθηκε μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1881. Το Μεσοχώρι καλύπτει έκταση  περίπου 6,50 στρεμμάτων και διασχίζεται από δύο σχεδόν παράλληλους άξονες στην κατεύθυνση βορρά – νότου. Τα περισσότερα κτίρια του ανήκουν σε ιδιώτες, ήταν σπίτια και, παρά τις δυσκολίες, αρκετά διατηρούνται ακόμη σε καλή σχετικώς κατάσταση. Εδώ ο πολεοδομικός ιστός διαγράφεται πιο καθαρά, μολονότι λιθοσωροί ερειπωμένων κτιρίων είναι εγκατεσπαρμένοι στον ελεύθερο χώρο.

Το Μεσοχώρι συγκροτείται από συμπαγείς ομάδες παρόμοιων σπιτιών σε ποικίλους συνδυασμούς. Τα σπίτια είναι ορθογώνιες πρισματικές μονάδες με δώμα διαμορφωμένο επάνω σε κυλινδρικό θόλο. Στο εσωτερικό τους είχαν ξύλινο πατάρι και πέτρινο κλιμακοστάσιο. Ο όροφος στέγαζε την οικογένεια και το ισόγειο λειτουργούσε ως αποθηκευτικός χώρος ή ως στάβλος. Τα σπίτια έχουν στενές πόρτες, λίγα μικρά παράθυρα στον όροφο και ελάχιστους υπαίθριους χώρους. Το υλικό κατασκευής είναι ο τοπικός ασβεστόλιθος και για κονίαμα χρησιμοποιείται αργιλόχωμα με μικρή περιεκτικότητα σε ασβέστη και άμμο.

Το νέο χωριό

Στο τρίτο και λιγότερο σημαντικό  τμήμα του Αναβάτου, το Νέο Χωριό, είχαν εγκατασταθεί οι εναπομείναντες κάτοικοι του Μεσοχωρίου μετά τον σεισμό του 1881.  Ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας αυτού του τμήματος είναι πολύ διαφορετικός. Τα σπίτια είναι μεγαλύτερα, διώροφα με κεραμοσκεπή και τοίχους ασβεστωμένους εξωτερικά. Διατηρούν μεταξύ τους αποστάσεις και έχουν αυλές. Το 1991 το νέο χωριό είχε 39 κατοίκους και σήμερα μόνον έναν.

Η προσπάθεια αποκατάστασής του

Παρά την τριακονταετή προσπάθεια για την αποκατάσταση και ανάδειξή του, ο Ανάβατος σήμερα διατρέχει τον κίνδυνο ολικής ερείπωσης.

Η εικόνα της πολυετούς εγκατάλειψης συγκλονίζει τους σημερινούς επισκέπτες του. Από μακριά βέβαια ο ιστορικός αυτός οικισμός παραμένει ακόμη ένα δημιούργημα ανθρώπων και φύσης μοναδικό, το οποίο θα έπρεπε να ανήκει στα κορυφαία και διεθνούς ακτινοβολίας αξιοθέατα της Χίου.

Από κοντά όμως η κατάσταση είναι αποκαρδιωτική

Αρκετά σπίτια στο Μεσοχώρι διατηρούνται σε καλή σχετικώς κατάσταση, αλλά εύλογα διερωτάται κανείς για πόσο  ακόμη. Η κατάρρευση των κτισμάτων του παλιού χωριού, τα οποία θα μπορούσαν εύκολα να αποκατασταθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν, δεν είναι το μόνο πρόβλημα.

Εξίσου σοβαρός κίνδυνος σ’ έναν ακατοίκητο οικισμό είναι οι αυξανόμενοι λιθοσωροί των ερειπωμένων κτιρίων του να απομακρύνονται από αυτά ως μπάζα ή ως υλικό για οικοδομικές εργασίες σε άλλα κτίρια.

Ενδεχόμενη ερειπίωση του Μεσοχωρίου είναι προφανές ότι θα έδινε τη χαριστική βολή στο όραμα της ανάδειξης του Αναβάτου σε προνομιακό προορισμό. Εξάλλου, μεσαιωνικούς οικισμούς-φαντάσματα ιδιαιτέρου κάλλους διαθέτουν πολλές χώρες της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και των Βαλκανίων.

 

© Copyright κειμένου και φωτογραφιών: Discoverchios.gr 2020 | Απαγορεύεται η αντιγραφή κειμένου και φωτογραφιών χωρίς έγγραφη άδεια.