Σύντομη ιστορία των Νενήτων

Πότε χτίστηκαν τα Νένητα δεν είναι γνωστό, όπως άλλωστε για κανένα χωριό της Χίου εκτός του Αγ. Γεωργίου Συκούση που χτίστηκε το 1517 από τον Πυργούση Ιερομόναχο Σωφρόνιο Σέφη. Πρώτη αναφορά των Νενήτων υπό το όνομα «Νεώνητα» αναφέρεται στο Χρυσόβουλο του Μιχαήλ Παλαιολόγου του 1258 το οποίο αναπροσδιορίζει την περιουσία της Ν. Μονής. Άλλη μια εκδοχή είναι από τη λέξη Νεόδμητα (νεοκατοικημένα) ή Νειάτα και με την πάροδο του χρόνου προέκυψαν τα Νένητα.

Τα Νένητα πρέπει να είναι αρχαίος οικισμός. Αυτό βεβαιώνεται από τα αρχαία τοπωνύμια όπως Αφροΐσι προφανώς ιερό της Αφροδίτης, Λυσία - Ιλίσσια, Γέρια - Ιέρια, Κάρυα δηλ. τόπος των Καρυών οι οποίοι ήταν από τους πρώτους οικιστές του νησιού αλλά προπάντων το όνομα Δισκόρια. Όπου υπάρχει η ονομασία αυτή υπήρχε ιερό των Διοσκούρων η λατρεία των οποίων από τη Λήμνο διαδόθηκε σε όλη την Ελλάδα. Στη Χίο λατρεύοταν ιδιαίτερα, αφού βρέθηκαν νομίσματα με την εικόνα τους.

Αρχαίος οικισμός πρέπει να υπήρχε και στον Μουγιαβλά όπου υπάρχουν αρχαία ερείπια και από τον οποίο κατά τον Πασπάτη διαδόθηκε ο πετροπόλεμος που γινόταν μέχρι το 1929 μεταξύ Νενήτων - Βουνού. Αλλά και στα Γρίδια πρέπει να υπήρξε μικρός οικισμός. Το όνομα δε σημαίνει μικρούς αγρούς αλλά μικρό χωριό.

Τα Νένητα πρέπει να ήταν 7 οικισμοί: 1. Άκρια, 2. Γιοργιόνας (ή Παλαιά Χητά), 3. Γέρεια, 4. Παλαιοκάστελο, 5. Μουγιαβλάς, 6. Κώμα, 7. Παλάτσια, οι οποίοι κατόπιν συνενώθηκαν λόγω του κινδύνου των πειρατών και η τελική μορφή του χωριού έγινε την εποχή των Γενουατών από το 1240-1566.

Τα χωριά είχαν χτιστεί υπό μορφή φρουρίου. Τα σπίτια της περιφέρειας ήταν το ένα ενωμένο με το άλλο ώστε να σχηματίζουν τείχος με δύο ή τρεις πόρτες εισόδου και εξόδου.

Στο κέντρο του χωριού υπήρχε πύργος στον οποίο κατέφευγαν οι κάτοικοι στις επιδρομές των πειρατών. Ο πύργος των Νενήτων στη θέση του σημερινού σχολείου αναφέρεται ως ο μεγαλύτερος της Χίου μαζί με του Πυργίου και της Σιδηρούντας, ο πύργος ήταν ψηλός και πλατύς 100 σπιθαμές με δεξαμενή νερού και μεγάλο καζάνι φαγητού. Με πυργόπουλα Ανατολικά - Δυτικά σε Βορρά και Νότο από ότι μας αναφέρει το 1656 Ολλανδός περιηγητής.

Τα Νένητα φυσικά ακολούθησαν τις τύχες του Νησιού, Βυζαντινοί, Γενοβέζοι, Τούρκοι.

Η Διοίκηση των Γενουατών μιας εμπορικής εταιρίας, υπήρξε σκληρή με οικονομική αφαίμαξη του χωριού αλλά είχε και καλές επιδράσεις με τη διάδοση των εσπεριδοειδών της μεταξουργίας και του ανώτερου τρόπου ζωής.

Υπό τους Τούρκους, τα μαστιχοχώρια υπαγόταν σε ξεχωριστή Διοίκηση που έδρευε στην Καλαμωτή. Εκτός από τις 20000 οκάδες μαστίχι που δίνονταν στη Βαλιντέ Σουλτάνα, η υπόλοιπη παραγωγή δεν πουλιόταν ελεύθερα αλλά δινόταν στον Εμίνη σε τιμή που καθόριζε ο ίδιος. Το μέτρο καταργήθηκε το 1840 κατά την επίσκεψη του Αβδούλ Μειζίλ στη Χίο.

Το χωριό διοικούσαν οι Γέροντες δύο ή τρείς και οι προεστοί. Η διοίκηση ήταν αριστοκρατική. Δικαίωμα επικοινωνίας με την Τουρκική Διοίκηση είχαν μόνο οι δύο Βεϊληδες που εκλέγονταν από τα Γεροντοσυμβούλια των χωριών.

Τα Νένητα αναφέρονται απ’ όλους τους περιηγητές σαν ένα από τα πλουσιότερα, καθαρότερα και το πιο πολιτισμένο χωριό της Χίου.

Μέσα στο χωριό υπήρχαν 30 εκκλησιές, με 40 ιερείς και δύο μοναστήρια. Του Αγίου Γεωργίου του Καταργού, το αρχαιότερο μοναστήρι της Χίου και της Αγίας Φωτεινής. Υπήρχε μια χωριοεκκλησιά, η Παναγία της οποίας μετά το σεισμό, διατηρήθηκε μόνο το ιερό.

Εκτός του χωριού υπήρχαν τρία μοναστήρια, των Ταξιαρχών, το μεγαλύτερο κτίσμα του Ιουστινιάνη το 1492, (ίσως αρχικά να ήταν καθολική μονή) του Αγίου Τρύφωνα, του 17ου αιώνα όπου σώζεται ένα μέρος του τείχους της ένα πανέμορφο τέμπλο και μέρος των αρχαίων κελιών. Και η μονή του Προφήτη Ηλία.

Στην καταστροφή του 1822 το χωριό πρέπει να έπαθε μεγάλη σφαγή και φυγή των κατοίκων, αφού το 1818 κατά την εκστρατεία του Φαβιέρου, η Δημογεροντία Χίου υπολογίζει τους κατοίκους σε 520, ενώ πρίν είχε 2 με 2,5 χιλιάδες πληρώνει για την εκστρατεία 1500 γρόσια και δίνει 254 οκάδες παξιμάδι. Εκτός από τους Τούρκους, τα Νένητα υπέστησαν καταστροφή και από τους Σαμιώτες.

Στο σεισμό του 1881, το χωριό καταστράφηκε ολοκληρωτικά και ξαναχτίστηκε λίγο ανατολικότερα αντί να πάει στη Βοκαριά. Σημαντικό μέρος της ιστορίας του κάθε τόπου είναι η εκπαίδευση. Σχολεία λειτουργούσαν στις μονές Καταργού και Αγίου Τρύφωνα. Στα τέλη του 18ου αιώνα το 1798 διδάσκει στον Άγιο Τρύφωνα, ο Ιγνάτιος ο Χωραΐτης. Άλλοι δάσκαλοι την ίδια εποχή, αναφέρονται ο Αγάπιος από τα Αλάτσατα, ο Νικηφόρος και ο ιερέας Τάπας. Εάν ο Τάπας είναι ο ίδιος που διδάσκει το 1809, στο υπό τον Κούμαν φιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης, τότε το σχολείο των Νενήτων δεν ήταν σχολείο κολυβογραμμάτων.

Μετά την επανάσταση ως σχολείο χρησιμοποιείται η εκκλησία του Πλουμαριού. Το 1832 οι Γέροντες ενοικιάζουν τα κτήματα των Γριδιών (για τις ανάγκες της σχολής). Το 1834, Άγγλοι ιεραπόστολοι, επισκέπτονται το σχολείο και βρίσκουν σημαντικό αριθμό μαθητών. Το 1848 χτίζεται σχολείο στον Καταργό, με πρώτους δασκάλους, το Νενητούση Χρύση και τον Ισίδωρο από τα Αλάτσατα. Από το 1862 περίπου διδάσκει ο Ιωάννης Σωτηράκης, ο οποίος θα διδάσκει για πενήντα χρόνια γενεές Νενητουσών.

Μετά το σεισμό έγινε παράπηγμα, το οποίο γρήγορα σάπισε και ο Σωτηράκης δίδασκε στο ισόγειο του Παρθεναγωγείου. Το Παρθεναγωγείο μεγάλο κτίριο, χτίστηκε με δωρεά 8000 γροσιών του Νενητούση Ιωάννη Παλέ και 200 λίρες του Αμβρόσιου Ράλλη.

Δάσκαλος και ευεργέτης του σχολείου υπήρξε ο Γεώργιος Κέκκος από τις Σπέτσες εγκατεστημένος στα Νένητα ο οποίος άφησε και την περιουσία του στο σχολείο. Το 1902 µε εισφορές και προσωπική εργασία ανεγέρθη στη θέση του παλιού πύργου το σημερινό σχολείο. Το 1906 έγινε Αστική Σχολή, πλήρες δηλαδή δημοτικό. Από το 1919 το σχολείο ανέλαβε το κράτος.

Σήμερα τα Νένητα είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Χίου με πληθυσμό 903 κατοίκους (απογραφή 2011), με πλούσια κοινωνική και πολιτιστική δραστηριότητα.

Παρά την έντονη μετακίνηση του πληθυσμού των χωριών προς την πόλη, φαινόμενο που παρατηρείται στα περισσότερα χωριά του νησιού, τα Νένητα παραμένουν ένα ζωντανό και πολυπληθές χωριό, που χρόνο με το χρόνο, αναβαθμίζεται.

πηγή: Μορφωτικός, εκπολιτιστικός και αθλητικός σύλλογος Νενήτων «Η Βοκαριά»